Psychoterapia - Psycholog Wrocław, Plac Tadeusza Kościuszki

O psychoterapii Gestalt

Psychoterapia Gestalt jest jednym z wiodących nurtów w psychoterapii humanistyczno-egzystencjalnej. Podejście to wprowadzili Fritz Perls i jego żona Laura. Samo słowo „Gestalt”, tłumaczone z niemieckiego, oznacza „zorganizowaną całość” i odnosi się do zintegrowanego ujmowania doświadczeń oraz samego człowieka, który jest całością, zawierającą w sobie aspekty: cielesny, emocjonalny, poznawczy, społeczny i duchowy. Praktyka terapii Gestalt, której początki sięgają lat 40. XX w., wyłoniła się na drodze syntezy wielu podejść psychologicznych i filozoficznych koncepcji. Liczne badania naukowe pokazują, że terapie humanistyczne, w tym także psychoterapia Gestalt, są skutecznymi formami leczenia różnych zaburzeń, a wyniki uzyskiwane przez psychoterapeutów Gestalt są porównywalne z wynikami terapeutów innych orientacji teoretycznych, m.in. poznawczo-behawioralnych, psychodynamicznych czy systemowych.

Podstawowym założeniem współczesnej terapii Gestalt jest to, że każdy człowiek ma w sobie potencjał rozwojowy oraz zdolność do samoregulacji, dzięki której może żyć w sposób satysfakcjonujący i budować dobre relacje z otoczeniem. By tak jednak było, musi być świadomy tego, co dzieje się w nim i wokół niego. Cierpienie psychiczne powstaje wówczas, gdy określone emocje czy potrzeby pozostają poza obszarem świadomości jednostki bądź nie potrafi ona w sposób skuteczny dążyć do ich wyrażenia i realizacji. W podejściu Gestalt, podobnie jak w innych koncepcjach psychologicznych, uznaje się, że przeszłość znacząco wpływa na nasze aktualne życie. Wcześniejsze doświadczenia, przypisywane im znaczenie oraz wzorce reagowania, które w dzieciństwie były sposobem radzenia sobie z trudnościami – tzw. twórczym przystosowaniem do środowiska – dziś nierzadko utrudniają nam swobodną realizację własnego potencjału i kontakt ze światem. Uświadomienie sobie tych wzorców pozwala na poszukiwanie nowych, bardziej adekwatnych sposobów reagowania. W myśl słów Sartre’a: „Nie to jest ważne, co ze mną zrobiono, lecz to, co ja sam zrobiłem z tym, co ze mną zrobiono”.

Podejście Gestalt polega przede wszystkim na poszerzaniu świadomości siebie: swoich emocji, myśli, potrzeb, zachowań, spostrzeżeń i doznań cielesnych. Świadomość siebie jest kluczowa dla zdrowia psychicznego, umożliwia bycie „w kontakcie ze sobą”. To poczucie tego, kim i jaki jestem, to wiedza o wewnętrznych konfliktach, o tym, co jest we mnie, a czego i w jaki sposób unikam. To również wiedza o tym, jak wspieram siebie samego, a w jaki sposób tracę dla siebie oparcie, jak buduję kontakt z drugim człowiekiem, a jak go przerywam. To umiejętność bycia „tu i teraz”. Dzięki uświadomieniu sobie, co odczuwamy, myślimy i jak się zachowujemy, możemy zrozumieć siebie i wziąć odpowiedzialność za to, jacy jesteśmy. Po to, by dokonywać świadomych i autonomicznych wyborów, by poszukiwać nowych sposobów bycia w świecie – w oparciu o rzeczywiste potrzeby.

Metodami poznawania siebie i zwiększania świadomości w terapii Gestalt są dialog oraz eksperymentowanie. Eksperymenty proponowane w ramach psychoterapii służą ponadto rozwijaniu nowych umiejętności i dostarczaniu korektywnych doświadczeń przywracających jednostce zdolność zdrowej samoregulacji.

Kolejny ważny element w psychoterapii prowadzonej zgodnie z koncepcją Gestalt, to akceptacja siebie – gdyż zmiana możliwa jest tylko pod warunkiem, że akceptujemy to, co jest i to jacy jesteśmy (jak również to, jacy nie jesteśmy i czego nie mamy). Jeśli nie akceptujemy siebie, to tracimy energię na zmianę, a jeśli zaakceptujemy to, co jest, zmiana, paradoksalnie, przyjdzie naturalnie i bezboleśnie. Przyczyną wielu zaburzeń psychicznych jest uciekanie od tego, czego w sobie nie chcemy widzieć oraz usilne staranie się, by być kimś innym. Psychoterapia polega zaś na poznaniu i akceptacji tego, co jest. Pozwala na integrację pomijanych części siebie i bycie w pełni sobą.

Fundamentem psychoterapii Gestalt, która pozwala człowiekowi na odzyskanie zdolności samoregulacji, poszerzenie świadomości i zaakceptowanie siebie, jest relacja terapeutyczna, czyli to, co dzieje się pomiędzy klientem (osobą przychodzącą po pomoc) a psychoterapeutą. Relację tę cechuje specyficzna więź, oparta na obecności, empatii, otwartości, braku ocen, autentycznym komunikowaniu się i równości – Ty jesteś specjalistą od samego siebie, psychoterapeuta od dziejącego się procesu terapeutycznego. Oboje jesteśmy przede wszystkim ludźmi, a nie pacjentem i ekspertem-lekarzem. To, co terapeuta oferuje klientowi, to przede wszystkim gotowość do spostrzegania, słyszenia i akceptowania go takim, jaki jest, bez żadnych wstępnych założeń, oczekiwań lub ocen. To towarzyszenie mu w odkrywaniu siebie, często na bazie tego, jak funkcjonuje w gabinecie, w kontakcie z terapeutą. „Proces terapeutyczny to sytuacja, w którą klient wnosi swoje doświadczenie, jakby to była bardzo cenna własność. Terapeuta przyjmuje ten dar z pełnym szacunkiem i przygląda mu się uważnie z różnych stron. Demonstruje go klientowi, by ten również mógł się przyjrzeć z innej perspektywy, a następnie oddaje właścicielowi” (za: „Pomoc psychologiczna w ujęciu Gestalt”, Ch. Sills, S. Fish, P. Lapworth). Psychoterapeuta nie zmienia człowieka według własnego przekonania, nie daje gotowych rad, jak żyć, a raczej pokazuje klientowi jego własną moc i odpowiedzialność za siebie. Jest także gotowy, by podzielić się swoimi emocjami i stać się dla klienta autentycznym wsparciem.

Budowanie świadomości siebie, a zarazem psychoterapia Gestalt, to zazwyczaj proces długotrwały. Wynika to z faktu, że zmiana i rozwój potrzebują czasu, podobnie jak stworzenie dobrej, wspierającej relacji terapeutycznej.

„Modlitwa Gestalt”:

„Ja robię swoje, a ty swoje.

Nie jestem na tym świecie po to, by spełniać twoje oczekiwania,

a ty nie jesteś na tym świecie, by spełniać moje.

Ty to ty, a ja to ja.

I jeśli przypadkiem natrafimy na siebie, to wspaniale, a jeśli nie, to nic nie można na to poradzić.”

Fritz Perls, „Gestalt Therapy Verbatim”, 1969 r.

 

Lista zaleceń dotyczących takiego sposobu bycia i doświadczania siebie, które sprzyjają osiąganiu zdrowia – „Dekalog Gestalt”:

Żyj w „teraz”.

Żyj w „tu”, w aktualnej sytuacji.

Akceptuj siebie takim, jaki jesteś.

Zobacz swoje środowisko takim, jakie ono jest, zamiast tego, jakim chciałbyś, by było.

Bądź uczciwy wobec samego siebie. Wyrażaj siebie, mówiąc, co chcesz, co myślisz, co czujesz.

Nie manipuluj sobą i innymi poprzez racjonalizacje, oczekiwania, osądy i zniekształcenia.

Doświadczają całej gamy emocji, tak przyjemnych, jak i niemiłych.

Nie akceptuj żadnych zewnętrznych żądań, które są sprzeczne z Twoją wiedzą o sobie samym.

Bądź gotów do eksperymentowania, by napotkać nowe sytuacje.

Bądź otwarty na zmianę i na rozwój.